مطالعات ژئوتکنیکی، ستون پایداری معادن

براساس ماهیت و نوع شکل‌گیری، معادن دچار تغییرات زمین‌شناختی و اتفاقاتی همچون ریزش‌های مقطعی و موضعی می‌شوند.

حال برای اینکه بتوان این تغییرات و لرزش‌ها را کنترل کرده و از به وجود آمدن خسارت‌های بزرگ جلوگیری شود باید اقدامات مختلف همچون مطالعات ژئوتکنیکی و پایش‌های لازم در دستور کار قرار گیرد. یکی از دلایل اصلی رانش معادن، بهره‌برداری نادرست و غیرحرفه‌ای است اما بازهم دیده شده که در برخی از معادن بزرگ با وجود رعایت اصول بهره‌برداری، معدن رانش کرده است و به ناچار فعالان و بهره‌برداران به سرعت وارد عمل شده و دوباره معدن را به شرایط پایدار بازگردانده‌اند. معدن «انگوران» یکی از این معادن است که ریزش بزرگی را حدود ۱۰ سال پیش تجربه کرد و این امر منجر به از دست رفتن بخش زیادی از مواد معدنی با عیار بالا در آن شد.

ریزش دیواره غربی انگوران
به گفته مسئولان یکی از دلایل اصلی ریزش معدن انگوران در نظر نگرفتن اصول صحیح استخراج و نداشتن مطالعات ژئوتکنیکی بوده است. البته بعد از این اتفاق، معدن سرب و روی انگوران در اختیار شرکت تهیه و تولید مواد معدنی قرار گرفت و آنها با پایدار کردن دیواره معدن و انجام مطالعات ژئوتکنیکی توانستند شرایط مناسبی برای ادامه فعالیت‌های معدنکاری در آن فراهم کنند به گونه‌ای که دیگر در این معدن چنین اتفاقی تکرار نشده است.
منصور شبانی، مدیر مجتمع معدنی سرب و روی انگوران در پاسخ به برخی ابهامات مطرح شده درباره ریزش ۱۰ سال پیش در این معدن و اقدامات دستگاه‌های اجرایی برای جلوگیری از تکرار آن، درباره ریزش این معدن در چند سال گذشته و دلایل آن در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سال ۱۳۸۵ در دیواره غربی معدن سرب و روی انگوران ریزش بسیار بزرگی اتفاق افتاد که دلایل وقوع آن را صاحب نظران می‌دانند و نیازی به بحث نیست.
بعد از آن اتفاق شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران با صرف هزینه گزاف تمام توده ریزشی را برداشته و ضمن احیای معدن، شیب دیواره غربی را به حالت پایدار رساند و با پایش مستمر مراقبت‌های لازم را انجام داد به گونه‌ای که بعد از حادثه سال ۱۳۸۵ تا به امروز اتفاق آنچنانی که منجر به خسارت جدی به معدن شود، رخ نداده است.
او در ادامه گفت: هم‌اکنون تمامی شرایط معدن سرب و روی انگوران در کنترل است. البته نکته مهمی که درباره این معدن و معادن شبیه به آن وجود دارد این است که ریزش‌های مقطعی و موضعی اتفاق می‌افتد که نمونه آن ریزش موضعی در انگوران در سال ۱۳۸۹ و تحرکات مقطعی امسال در ناحیه مجاور ریزش بزرگ است.
شبانی به ماهیت معدن سرب و روی انگوران اشاره کرد و گفت: با توجه به ماهیت این نوع معادن که در کمر پایین ماده معدنی سنگی به نام «شیست» قرار دارد، هرچند وقت یکبار که معدنکاران برای دسترسی به مواد معدنی فعالیتی انجام می‌دهند، بخشی از آهک‌ها که دربرگیرنده ماده معدنی هستند آزاد شده و باعث لغزش‌های موضعی می‌شوند. اما مهم این نکته است که تحرکات بخش‌های آسیب‌پذیر در کنترل باشد تا از بروز خسارات مالی و جانی گسترده‌تر جلوگیری شود.
او بر این باور است که برای فعالیت در این نوع از معادن باید نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز بین معدنکاری و ماده معدنی وجود داشته باشد اما پایداری معدن و نوع عملکرد نیز در کنترل باشد. در معدن انگوران نیز پایداری شیب، در کنترل بوده و پایش‌های لازم انجام و عکس‌العمل‌هایی متناسب با شرایط خاص نشان داده شده است.

 انجام مطالعات ژئوتکنیک
به گفته مدیر مجتمع معدنی انگوران در مقطع زمانی که معدن ریزش کرد، پیشنهاداتی مبنی بر نیاز به انجام مطالعات جامع ژئوتکنیک مطرح شد.
شبانی اظهار کرد: شرح خدمات جامعی که می‌توان با مطالعات ژئوتکنیک برای معدن انجام داد از نظر حجم و هزینه بسیار بالا است و یکی از دلایل ریزش معادن را می‌توان انجام ندادن این مطالعات قبل از شروع معدنکاری و لحاظ نکردن فاکتورهای ضروری در طراحی معدن دانست.
او درباره معدن انگوران معتقد است که گرچه معدن هیچگاه از مطالعه و انجام اکتشاف هنگام استخراج بی‌نیاز نیست، اما مطالعات جامع باید در زمان بازگشایی پیت معدن انجام می‌شد. حال که عمر معدن رو به پایان بوده و با گذشت ۶۰ سال تنها بین ۱۰ تا ۱۲ سال از حیات آن باقی است، مطالعات ژئوتکنیک باید متناسب با شرایط فعلی در دستور کار قرار گیرد. در همین زمینه از سال قبل این مطالعات مورد توجه قرار گرفته و هم‌اکنون حفاری ژئوتکنیک و مطالعه ضروری با نظارت مشاور مجرب در حال انجام است و اینکه گفته می‌شود هیچگونه اقدامی برای بازسازی و مراقبت از معدن انجام نشده دور از واقعیت است و هم‌اکنون ضمن اینکه معدن در شرایط پایدار در حال فعالیت و بهره‌برداری است، درایمنی معدن نیز مشکلی وجود ندارد.
شبانی درباره شرایط کنونی معدن انگوران اظهار کرد: ذخیره باقیمانده معدن در ابتدای امسال به میزان ۸میلیون تن بوده که تا این مقطع زمانی بیش از ۵۰۰هزار تن از آن از بخش روباز معدن استخراج شده است. اما برای استخراج در بخش زیرزمینی، این معدن نیاز به آماده‌سازی دارد و براساس برآورد مشاور پروژه، برای تکمیل و آماده‌سازی آن حدود ۲ سال زمان لازم است تا بتوان برداشت مستمر را به شکل زیرزمینی از این معدن آغاز کرد.
بر اساس این برنامه قرار است که از ۷میلیون و ۵۰۰هزار تن ذخیره باقیمانده حدود ۲میلیون تن به صورت زیرزمینی و ۵میلیون و ۵۰۰هزار تن از بخش روباز معدن استخراج شود. ذخیره باقیمانده، به‌طور متوسط دارای حدود ۳ درصد سرب و عیار روی آن حدود ۳۰ درصد است.