شگفتی‌های بسیاری در طبیعت ایران این سرزمین کهن است که هر کدام از آنها نشان از لطف ایزدی به مردمانش دارد. در اختیار داشتن مواد معدنی با کاربردهای مختلف در جایگاه ویژه‌ای از صنعت قرار گرفته و ارزش بالایی دارند که لطفی است بزرگ که هر سرزمین و دیاری از آن بهره نبرده است.
ایران ذخایر فراوانی دارد و به‌طور تقریبی بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی را در خود جای داده است که در صورت توجه و برنامه‌ریزی صحیح برای استفاده از آن علاوه بر تامین صنایع داخلی و بی‌نیاز شدن از دیگران می‌توان زمینه صادرات و کسب درآمد از آنها را فراهم کرد.
گوشه گوشه ایران مملو از مواد معدنی است و به جرات می‌توان گفت که استان زنجان(زنگان) با دارا بودن حدود۴۰ نوع ماده معدنی فلزی و غیرفلزی یکی از استان‌های ثروتمند معدنی ایران به شمار می‌آید. با این حال تاکنون تنها برخی از کانی‌های معدنی آن به بهره‌برداری رسیده‌اند و کانی‌های گرانبها همچون طلا و مس از چشم‌ها به دور مانده‌اند. البته با تلاش‌هایی که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی برای شناسایی محدوده‌های معدنی و شناسایی ذخایر انجام داده می‌توان به افزایش ذخایر معدنی استان و همچنین کشور امیدوار بود.
۳ پهنه در یک استان
بهروز برنا، معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی درباره ظرفیت معدنی استان زنجان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: استان زنجان یکی از استان‌های کوچک کشور به شمار می‌آید اما از نظر تقسیم‌بندی زمین‌شناسی ۳ پهنه مهم را داراست. در محور «سنندج- سیرجان» می‌توان همیشه ذخایر سرب و روی و طلا و آهن را پی‌جویی کرد. محور «ارومیه ـ دختر» با ذخایر طلا و مس و محور «ایران مرکزی» از دیگر محورهای قرار گرفته در این استان هستند.
او ادامه داد: استان زنجان یک معدن در کلاس جهانی یعنی «انگوران» را دارد و در شرایط کنونی ذخایر آن روبه اتمام است. به‌گونه‌ای که تنها ۹میلیون تن میزان ذخیره باقی مانده است. البته هنوز ذخایر فراوانی از سرب و روی در استان زنجان وجود دارد که نیازمند اکتشاف و بهره‌برداری است. معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به برنامه‌های اکتشافی انجام شده در این استان اشاره کرد و افزود: عملیات‌های اکتشافی انجام شده، از وجود حداقل ۳ محور آهن‌دار در زنجان خبر می‌دهد که تنها یکی از این محورها یعنی «سلطانیه – نقده» ۱۳۰ میلیون تن ذخیره آهن دارد. همچنین محورهای طلادار و مس‌دار استان زنجان مشخص و کمترین میزان ذخیره طلای آن ۱۰تن اعلام شده است. به تازگی ذخایر قابل توجهی طلا و مس نیز در «گلوجه» به اکتشاف رسیده است. مناطقی مانند «کاوند»، «زَریک»، «لُهنه»، «چَرگر» و… از دیگر محدوده‌های طلادار این استان ثروتمند معدنی است.
برنا یکی از ذخایر قدیمی موجود در این استان را «آلومیت» یعنی دومین کانی برای تولید آلومینیوم دانست و معتقد است که استعداد زیادی برای تولید این کانی در زنجان وجود دارد. ذخایری همچون «زاج کان»، «زاج کندی»، «سیردان» ذخایر اصلی آلومیت است که در گذشته از آنها زاج می‌گرفتند و این در حالی است که تاکنون برنامه‌ای برای استفاده از ذخایر آلومیت انجام نشده است. گفتنی است استان زنجان از نظر ذخایر کائولن و فلدسپات نیز در رتبه قابل‌توجهی در کشور قرار دارد.
زنجان منحصربه‌فرد است
او معتقد است که زنجان منطقه‌ای منحصر به فرد برای کانی معدنی «بور» است و در «غره گل» و میانه در محدوده «خیر آباد» ذخایر بور وجود دارد. همچنین برای نخستین‌بار ذخایر فسفات رسوبی در منطقه «سیدکندی» سلطانیه کشف شده که ۱۹ میلیون تن ذخیره دارد اما برای این ذخایر نیز مانند آلومیت تاکنون برنامه‌ای برای برداشت انجام نشده است. در همین زمینه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی بهره‌برداری و کانه‌آرایی و تولید محصول از ذخایر آلومیت و بور را در برنامه‌های خود قرار داده و امید است که بتوان زمینه را برای استفاده از این ذخایر ارزشمند معدنی برای صنایع داخلی کشور فراهم کرد.
برنا افزود: برای نخستین‌بار پتاس سنگی در منطقه «ایلجاق» کشف شد. همچنین محور تبخیری که از زنجان آغاز شده تا میانه و تبریز ادامه دارد گنبدهای نمکی و ذخایر تبخیری را در خود جای داده است.
گفتنی است ذخایر نمکی قدیمی بسیاری نیز در این منطقه وجود دارد که از نمونه‌های آن می‌توان به معدن «چهر آباد» اشاره کرد که در آن نخستین آدم نمکی با قدمت ۱۸۰۰ سال نیز پیدا شده است. برنا بر این باور است که ذخایر خوبی برای سرب و روی در استان زنجان وجود دارد و دلیل آن قرار گرفتن روی خط سرب و روی‌زایی ایران است. همچنین معدن قدیمی و مهم «بایچه‌باغ« نیز ذخایر نیکل، کبالت و مس را داراست. در طارم هم ذخایر خوبی از پلی متال یافت شده است. همچنین چندی پیش ذخایری از عناصر نادر خاکی در بخش‌هایی از ذخایر آهن شمال استان کشف شد و هم‌اکنون فعالیت‌هایی روی این مواد درحال انجام است. او ادامه داد: استان زنجان ظرفیت همچنین بالایی در زمینه سیلیس‌زایی دارد. در واقع در استان زنجان رخنمون زیادی از سنگ‌های زمین‌شناسی دیده می‌شود و از آنجایی که ۲ ذخیره کوچک در کلاس جهانی همچون «زرشوران» و «ساریگونی» در نزدیکی آن قرار گرفته، باید برنامه‌ریزی و مطالعات گسترده‌ای برای شناسایی محدوده‌های طلا و دیگر فلزات ارزشمند را در دستور کار قرار داد.
او بر این باور است که با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در این استان می‌توان زنجان را به یکی‌دیگر شهرهای زرخیز کشور تبدیل کرد.
ظرفیت بالای سنگ نمای استان زنجان
برنا به دیگر مواد معدنی موجود در استان زنجان اشاره کرد و گفت: ذخایر آنتیموان مقانلو، فلورین، کرومیت ذخیره منگنز و… از دیگر کانی‌های زنجان است. زنجان از نظر تنوع مواد معدنی شرایط ویژه‌ای دارد به گونه‌ای که تنها ۴۰ نوع ماده معدنی در آن یافت شده است. در محورهای ۲۰ گانه کشور ۳ محور اصلی در زنجان ردیابی شده و اطلاعات پایه به جز ژئوفیزیک هوایی مقیاس ۲۵۰ متری مهیاست. گفتنی است نقشه زمین‌شناسی در مقیاس ۲۵هزار تهیه و مطالعات ژئوشیمی برای آن انجام شده است. به طور کلی تمام این موارد در کنار یکدیگر می‌تواند کمک شایانی برای جذب و حضور سرمایه‌گذاران معدنی باشد.
برنا تصریح کرد: استان زنجان ۷۰ درصد شمش روی کشور را تولید می‌کند. درحال‌حاضر ذخایر روی بسیاری در استان وجود دارد که هم‌اکنون درحال بهره‌برداری هستند. درواقع ظرفیت بسیار بالای این کانی سبب شده تا تولید شمش روی تبدیل به یکی از صنایع مهم و اصلی استان شود.
وی بر این باور است که هم‌اکنون به دلیل رو به پایان رفتن ذخایر معدن «انگوران»، باید برنامه‌ریزی برای اکتشاف محدوده‌های جدید سرب و روی استان انجام شود.
برنا ادامه داد: افزون بر تمام مواد معدنی که به آنها اشاره شد، استان زنجان مجموعه‌ای از سنگ‌های تزئینی را در خود جای داده که در صورت سرمایه‌گذاری روی آن، مجموعه مواد معدنی این استان تکمیل می‌شود.
منبع: گسترش صمت
