بی‌شک بخش معدن و صنایع معدنی، پیشران اقتصاد کشور است و با متحول شدن این بخش، سایر بخش‌های صنعتی و اقتصادی کشور فعال می‌شوند.
شاید در برخی نقاط دنیا؛ فناوری، عامل اولیه توسعه باشد اما در ایران بخش معدن همواره موتور توسعه کشور بوده و هست و این نکته‌ای است که نباید از آن غفلت کرد. تاثیر معدن بر صنعت به اندازه‌ای جدی است که می‌توان ادعا کرد اگر صنایع مختلف به ویژه کارخانه‌های صنعت فولاد، کارخانه‌های سرب و روی و نظایر آن در ایران سودآور هستند، به دلیل فعالیت معادن گوناگون در کشور است. در غیر این صورت، صنایع معدنی در ایران پا نمی‌گرفت یا قدرت کافی برای پیشبرد اهداف در حلقه‌های بعدی زنجیره تولید را نداشت.
در ایران تاکنون ۶۸ نوع ماده معدنی، شناسایی شده که ارزش ذخایر شناخته شده موجود حدود ۷۷۰ میلیارد دلار برآورد شده است به این معنی که اگرچه ایران حدود یک درصد مساحت خشکی‌های جهان را به خود اختصاص داده اما حدود ۳ درصد ذخایر شناخته شده معدنی جهان و ۶۸ نوع ماده معدنی و استراتژیک را در اختیار دارد. با این وجود باید اعلام کرد که نتوانسته‌ایم به طور مطلوب از این ظرفیت در توسعه اقتصاد ملی استفاده کنیم، به طوری که میانگین سهم اقتصاد معدن در تولید ناخالص داخلی حدود یک درصد و سهم اقتصاد صنایع معدنی حدود ۵ درصد است. البته اشتباهی که در محاسبه این سهم در تولید ناخالص داخلی ما وجود دارد، این است که زنجیره ارزش مواد معدنی به طور پیوسته در معدن تا صنایع معدنی دیده شده اما در محاسبه معدن و صنایع معدنی به صورت مجزا بررسی می‌شود. از آنجا که ارزش افزوده نهادهای معدنی در حلقه‌های بعدی این زنجیره محقق می‌شود، این سهم به رقم ۵ تا ۶ درصد خواهد رسید.
سهم معدن در اقتصاد ایران چه کمتر و چه بیشتر از یک درصد باشد، نباید یک نکته را فراموش کرد که تاثیر رشد معدن بر رشد اقتصاد ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم بسیار بیشتر از تاثیر تجارت و حتی صنعت است زیرا براساس آمار سازمان جهانی کار به ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن ۱۷ شغل وابسته و تکمیلی در این بخش ایجاد می‌شود. به عنوان مثال حجم فعالیت معدنکاری آن‌قدر چشمگیر است که به تنهایی سبب رونق حمل‌ونقل در کشور می‌شود.
از طرفی دیگر اشتغال ایجاد شده به واسطه معادن پایدارتر و با توجه به پراکندگی آن در سراسر ایران و مناطق محروم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اکتشاف و بهره‌برداری از معادن و ایجاد صنایع معدنی، ظرفیت‌های شغلی بسیاری ایجاد می‌کند و برابر آنچه گفته شد، از تولید ماده معدنی تا محصول نهایی، ظرفیت‌های شغلی بسیاری وجود دارد. متاسفانه دولت‌ها توجه کمی به این موضوع دارند و از نظر اشتغالزایی و ارزش افزوده به آن پرداخته نمی‌شود.
اگر بپذیریم استفاده خردمندانه از ظرفیت‌ها و منابع بهبود کیفیت زندگی و رونق بخشیدن به فضای کسب و کار، نیازمند برنامه‌ریزی، سازماندهی و نظارت فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی است، می‌توان گفت دستیابی به رشد اقتصاد ملی در گروی تفکر توسعه پایدار و تحقق اهداف چهارگانه آن برای رشد تولید و درآمد ملی، اهداف اجتماعی به منظور اجرای عدالت و رفاه عمومی و اهداف سیاسی برای ایجاد تعامل و مشارکت مدنی و اهداف زیست‌محیطی به منظور حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی است.
همان گونه که می‌دانید در ایران حدود ۸هزار و ۹۰۰ معدن کشف شده وجود دارد که حدود ۶۰ درصد آنها فعالند. ۷۴ درصد معادن کشور را معادن مصالح ساختمانی و سنگ‌های تزئینی تشکیل می‌دهند و از ۲۶ درصد باقی مانده نیز ۲۰ درصد معادن غیرفلزی و ۶ درصد فلزی هستند. با این وجود معادن فلزی سهم بسیار جدی و بالایی در تولید مواد معدنی ایران دارند و نقش پررنگی در اقتصاد معدنکاری ایران ایفا می‌کنند.
مهرداد اکبریان / رئیس انجمن سنگ آهن ایران
